Skuggfari

Það sem ég hef orðið var við af umfjöllun um innflytjendamál í fjölmiðlum er það helst að koma innflytjenda til landsins hafi verið af hinu góða og hafi verið uppbyggileg fyrir landið.

En það hefur hinsvegar ekki borið nægilega mikið á raunsærri umfjöllun um innflytjendamálin í fjölmiðlum, og jafnvel mjög lítið eða ekki af nógu miklum þunga til að það hefði getað leitt af sér nauðsynlega og gagnlega sjálfsgagnýni fyrir íslenskt þjóðfélag. Slík umfjöllun hefði þurft að vera í þágu þjóðfélagsins og flestra hlutaðeigandi hópa í inflytjendamálum.

Það sem stendur hinsvegar upp úr með komu innflytjenda er það að hún hefur haft mjög mikil áhrif á samfélagið og hafi lagt til ómældan skerf til þess sem er gríðarlegur.

En það er hinsvegar nauðsynlegt að líta raunsætt á innflytjendamálin og almenna stöðu innflytjenda og eins íslendinga fylgjandi þessu mikla innflytjenda streymi til landsins og þann vanda sem þjóðfélagið er í og má rekja að miklu leyti til þessa streymis.

Á árinu 1996 voru alls 5.357 erlendir ríkisborgarar skráðir með búsetu á landinu og voru komnir í um 70.000 sumarið 2023.

Þetta er gríðarlega mikil fjölgun á svo stuttum tíma, og af þessu hefði mátt ráða að það hafi verið í gangi miklar þjóðfélagslegar breytingar sem segðu til um það að þessu hlyti að ráða eftirspurn, og að þessi eftirspurn hlyti ennfremur að standa undir sér.

En eftirspurnin hefur í rauninni aldrei staðið undir sér á þessu tímabili eða alla öldina allavega, og byrjaði því mjög snemma á öldinni að bresta í burðarstoðum þjóðfélagsins sem voru þegar orðnar veikburða og höfðu svo verið í áratugi.

Það eru tvímælalaust mjög ólík sjónarhorn á það hvað hafi ráðið eftirspurninni, og hversu mikill stuðningur hafi verið fyrir henni.

En í þessu erindi er gengið út frá því að eftirspurnin hafi að stóru leyti verið óábyggileg og vafasöm, ef ekki hálfvegis óheiðarleg.

Það sem er átt við hér er til að mynda oft sú skiljanlega tilhneiging atvinnuveitenda að notfæra sér tækifæri sem auðveldi þeim að greiða lægri laun, eða bjóða verri kjör en gengur og gerist, og nýinnflytjendur eða farandverkafólk fái þá oft greiðari aðgang að atvinnu. En með þessu er oft verið að gera möguleika annarra á vinnumarkaðinum lakari eða jafnvel álíka slæma í kjölfarið, og jafnvel að ryðja þeim hálfvegis frá atvinnutækifærum sem þeir hefðu annars getað sótt í.

Þetta byrjaði ábyggilega mjög snemma um aldamótin. En það er fyrir mér óvíst hversu útbreitt það hafi verið fyrst til að byrja með, en það virðist síðan hafa einhvern veginn vaxið í umfangi og sérstaklega þegar fjölgun ferðamanna tók verulegan kipp upp á við í byrjun annars áratugarins.

Stuðningurinn við eftirspurnina var síðan strax of lítill og varð meir og meir nánast gott sem lítill sem enginn eftir því sem erlendu vinnuafli á landinu tók að stór fjölga.

Stuðningurinn þarf auðskiljanlega að vera einna helst nægilega mikið framboð af húsnæði, en það hefur ekki verið tilfellið. Þetta hefur verið mjög alvarlegt vandamál í líklega allavega tvo áratugi og hefur farið síversnandi og er nú orðið óviðráðanlegt síðustu árin.

En við þetta alvarlega vandamál bætist við þörfin á gistiaðstöðu fyrir ferðamenn og gerir því þetta alvarlega vandamál ennþá verra fyrir vikið, því ekki voru það lengur einungis gistiaðstaða eins og hótel, gistiheimili, farfuglaheimili og tjaldsvæði sem ferðamönnum bauðst að gista á, heldur einnig heilar íbúðir eða herbergi í íbúðum og hefur markaðurinn fyrir þetta orðið gríðarlega stór.

Næst á eftir húsnæðisframboði kemur líklega stuðningur fyrir almanna heilbrigðisþjónustu, en hann hefur ekki verið nægilega mikill allavega frá því á fyrsta áratugnum og hefur átt þátt í því að dregið hafi verulega úr aðgengi að heilbrigðisþjónustu.

Því næst er það líklega samgönguinnviðir sem hefur ekki verið nægilegur stuðningur fyrir.

Ferðamannaiðnaðurinn

Meginatriðið í þessu erindi er það að meginhluti starfa sem innflytjendur hafi sinnt hafi fyrst og fremst orðið til í þágu ferðamannaiðnaðarins og tengdra atvinnugreina, og hafi innflytjenda flæðið og stórfjölgun íbúa á landinu ennfremur fjölgað störfum eftir því í öðrum atvinnugreinum.

Því er gengið út frá því í erindi þessu að stórfjölgun innflytjenda síðustu áratugi sem byrjaði frá því rétt fyrir aldamót megi rekja að allra mestu leyti til ferðamannaiðnaðarins.

Með þessu hefur verið byggður upp vinnumarkaður og þjóðfélag sem hringsnýst mikið til um ferðamannaiðnaðinn og verður það að teljast mjög óheppileg og mjög afleit þróun fyrir þjóðfélagið og mun hafa mjög langvinn áhrif fram í tímann.

Áhrifin eru neikvæð, af því hér hefur verið byggður upp einn stór einhæfur atvinnuvegur sem skilar ekki tilbaka uppbyggilegri þekkingu né kunnáttu til framtíðar kynslóða þjóðarinnar sem situr landið. 

Þetta er fyrst og fremst þjónustumiðaður iðnaður. En sem ferðamannaþjónusta þá hafi hann þó í sér fólgin tengslaskapandi möguleika sem ættu að geta fylgt jákvæð áhrif fram í tímann. En málið er hinsvegar það að umsvif iðnaðarins eru of stór fyrir landið til að það sé raunveruleg þörf á þessum miklu tengslaskapandi möguleikum sem honum getur fylgt, og því tel ég þessa möguleika ekki svara þeim kostnaði sem hafi fylgt iðnaðinum, og eru gríðarleg þjóðfélagsleg mein sem hafi orðið til eða aukist verulega.

Til að draga þetta skýrar fram þá eru þessi neðangreindu atriði þau helstu:

1. Stór hluti innflytjenda á vinnumarkaðinum eru við störf í ferðamannaiðnaðinum.

2. Annar stór hluti innflytjenda á vinnumarkaðinum sem eru ekki við störf í ferðamannaiðnaðinum eru að störfum í tengdum atvinnugreinum.

3. Samfara komum innflytjenda og þeirri miklu íbúafjölgun sem því fylgir þá fjölgar störfum eftir því, og hafa innflytjendur mjög líklega mannað þau hlutfallslega meir en íslendingar.

4. Í þeim tilfellum sem íslendingar hafi ekki getað, eða viljað manna störf sem innflytjendur hafi þegið í staðinn, og eru öll utan ferðamannaiðnaðarins og tengdum atvinnugreinum, þá hefur helsta ástæðan fyrir því verið líklega sú að launin hafi verið of lág, af því störfin hafi ekki getað framfleytt þeim í landi sem er á meðal þeirra landa þar sem langdýrast er að lifa í, og hafi innflytjendur því mannað þau í staðinn.

5. Hluti vinnuveitenda hafi sérstaklega ráðið innflytjendur eða erlendis búsetta hingað í láglaunastörf og oft með skilyrðum eða skilmálum sem íslendingar og aðrir innfæddir og búsettir til lengri tíma hefðu ekki viljað sætta sig við, meðan innflytjendur eða vinnuafl eins og því sem er sérstaklega flutt inn til landsins til starfa í ferðamannaiðnaðinum hefðu haft minna val um það og í sumum tilfellum jafnvel lítið sem ekkert.

Oft eru að baki þessu þær ástæður að launakostnaður og starfskjör séu vinnuveitendum mjög þungur baggi og því neyðist margir vinnuveitendur til þess að lágmarka þennan kostnað eins og hægt er, meðan aðrir geta verið að reyna að ná inn hagnaði sem reynist einfaldlega ekki nógu mikill.

6. Innflytjendur hafi fyllt upp í skarðið fyrir íbúa sem hafi í auknum mæli misst vinnugetu sína. það ætti að vera hægt rekja stóran hluta örorku tilfella til mjög erfiðs þjóðfélags ástands sem megi rekja til margvíslegra orsaka. 

Láglauna megin atvinnuvegir

Íslenska þjóðfélagið hefur lengst af verið mjög fátækt og er það ennþá, en hefur verið það heldur meir undir niðri í nær hálfa öld. Atvinnuvegir landsins eru fábreyttir og þeir sem hafa almennt séð skapað landinu allra mestu þjóðartekjurnar eru fyrir það mesta byggðir upp af láglaunastörfum.

Á meðan, og í marga áratugi, hefur þjóðfélagið þó verið á meðal þeirra landa sem hefur verið hvað dýrast að lifa í eins og áður var vikið að, og það hlýtur augljóslega að hafa áhrif á það hvaða störf fólk velji að sækja ekki í ef þau dugi ekki þeim til framfærslu, og ekki síst þegar þau séu ekki þess virði að eyða starfsorku sinni í þegar þau eru illa borguð og of lýjandi og jafnvel vanþakklát og mjög óvirðuleg láglaunastörf.

Þeir sem hinsvegar taki að sér slík störf verða oftar en ekki í fátæktargildru í þjóðfélagi þar sem er ekki einungis dýrt að lifa í, heldur sé í ofanálag með uppblásin og meingallaðan markað sem hefur fengið að þróast áratugum saman og byggist á lántökum og neisluhyggju þar sem ýtt er undir vöru og lántöku eftirspurn gagnvart almenningi og er þróun sem hefur verið ríkjandi í fjölda áratuga og er löngu orðið óviðráðanlegt.

Og þetta framlag innflytjenda að taka að sér þessi láglaunastörf í auknum mæli undanfarna áratugi hefur oft verið talið vera ein af megin ástæðum þess að innflytjenda streymið til landsins hafi verið talið gagnlegt fyrir landið.

En á meðan hefur þetta semsagt þær hliðar við sig að stór hluti láglauna innflytjenda hafi haft of litla framfærslu í þessu rándýra og eyðilagða þjóðfélagi.

Hlutskipti þeirra verði jafnvel enn verra en annarra, og alveg sérstaklega á höfuðborgarsvæðinu þar sem aðflutningur fólks utan af landi var þegar orðin of mikill fyrir mörgum áratugum síðan og fór að leiða til aukins húsnæðisvanda.

Innflytjendur koma síðan oft allslausir til landsins eða eru eignaminni en þeir höfðu verið þaðan sem þeir fluttust búferlum. Ekki síst það að innflytjendur hafi mjög skekkta stöðu á við innfædda þegar komi að baklandi innfæddra sem er stuðningur vina og vandamanna.

Aðstreymi innflytjenda í heildina séð hefur því í raun haft of takmarkaðan stuðning til að geta reynst  ábyggileg og geta staðið undir sér.

Ég tel því innflytjenda stefnuna sem hefur verið við lýði vera skammarblett á íslenska þjóðfélaginu gagnvart innflytjendum, og á sama tíma vera hnífstunga í bakið á neðri lágstétt landsins sem var þegar fyrir á landinu, og hefur margt hvert ekki einungis gengið með skertan hlut frá borði af þeim sökum, heldur gengið með skít á priki út á sjóræningja plankann.

Svo byrja síðan stór hluti lágstéttar nýliðana, þessir  innflytjendur, að verða meir og meir utangarðs ef þeir hafa ekki þá þegar orðið það við komu sína hingað í rándýrt og útskælt íslenska hórsamfélagið, og þá fer að bera stöðugt meir á skuggahliðum fátæktar í reykvíska bæjarlífinu sem ætti að vera þjóðfélaginu til skammar. 

Húsnæðisvandinn

Húsnæðisvandinn á höfuðborgarsvæðinu sem tók að ágerast enn meir um aldamótin þegar það fór að verða vart við húsnæðisskort og ekki einungis síhækkandi húsnæðisleiguverðs, og þá er ekki einungis sí aukinn fjöldi fólks og sérstaklega innflytjendur sem neyðist til að hýrast í herbergiskytrum heldur bílskúrum og iðnaðarhúsnæði sem hefur verið breytt í húsnæði.

Þetta er mest megnis afleiðing af óheftu innflytjenda flæði til landsins og er kolröng stefna, af því það er hvorki aðstaða hér fyrir svo mikinn fjölda innflytjenda, né geta innflytjendur augljóslega haft vitneskju um það og koma því hingað flestir án þeirrar vitneskju.

Meðan það var orðið erfiðara að fá leiguhúsnæði frá aldamótunum þá er það orðið illmögulegt ef ekki ómögulegt síðasta árið sökum aukins streymis innflytjenda og hælisleitenda til landsins.

Til að fólk geti fengið leiguhúsnæði þá þarf það að vera með sambönd sem bjóði upp á aukinn forgang. En ef það hefur þau ekki, þá þarf það orðið að bjóða í hærri leigu eða hafa góð meðmæli og góðan prófíl, eða bæði tvennt.

Og þá þarf að spyrja hvernig þjóðfélagi íslendingar vilji búa í á Íslandi

En þá held ég að svörin verði ægi ólík hverju öðru.

Það er þó staðreynd að þjóðfélagið hafi breyst til mikilla muna frá því sem áður var seint á síðustu öld og það hafi einna helst orðið mikil breyting á lýð landsins sem virðist vera að færast í annað horf þegar á er horft og það á einungis mjög stuttum tíma eða um tveimur og hálfum áratug og enn meir síðasta áratuginn.

Mér hefði þótt mjög óeðlilegt ef þessar breytingar hefðu verið álitnar lítið sem ekkert tiltökumál, það að nær fimmtungur landsmanna væru innflytjendur og í ofanálag að þessi fjöldi hefði nær allur bæst við á einungis tveimur og hálfum áratug.

Slíkar breytingar eru þjóðinni óeðlilegar og óhollar og gætu einungis fengið að viðgangast í þrælanýlendum þegar innfæddir skipta ekki máli. Og það hlýtur reyndar að vera ástæðan fyrir þessum breytingum, íslendingar á Íslandi virðast einfaldlega ekki skipta lengur máli fyrir þeim sem hér ráða.

Í ofanálag er nokkur hluti nýlegra innflytjenda, og það stór fjöldi, af allt öðru sauðahúsi en þjóðin, eins og frá Austurlöndum fjær, Afríku og Suður og Mið-Ameríku. Húðlitur þeirra er ekki stærsta vandamálið, heldur það sjálft og rætur þess eins og það er komið hingað.

Ef þetta eru ljót orð, hversu meir ljótara er það þegar þetta fólk verður að nýliðun neðri lágstétta landsins og jafnvel að enn meiri úrhrökum vegna fátæktargildru þeirra í einu af dýrasta landi heims, og menntunnarstigs þeirra?

Jafnvel vel menntað og upplýst fólk frá þessum heimshlutum nýtur oft ekki menntunnarstigs síns síns á landinu sökum ýmissa vandkvæða, eins og þegar það er ekki nógu mikil eftirspurn eftir starfsmenntun þeirra. Er viðvera þeirra hér þá samt ennþá réttmæt? Nei, hún leiðir til spillingar getu þeirra og hæfileika og þeirra sjálfra í leiðinni.

Og þá er þjóðfélagið farið í hundana

Það hefur hvort sem er aldrei verið nein reisn yfir íslenska þjóðfélaginu sem hefur lengstum verið vanþróað og fátækt, og er það ennþá daginn í dag, staðsett á landsvæði þar sem ekki hefur verið auðvelt að byggja ábatamikinn iðnað á náttúruauðlindum þess.

Landið hafi síðan lengst af lotið yfirráðum erlendra ríkja og lýður landsins verið því ósjálfstæður og virðist vera það ennþá daginn í dag svo jaðri við að Ísland væri sýndar ríki, og er það jafnvel. Ísland er sýndarríki, ríkið er ekki búið sjálfstæðri þjóð, þjóðin er nýlendu þrælar, og innflytjendur þræla nýliðun til að bæta við fleiri þrælum og bæta upp þrælamissi eða óþæga þræla